Dergicilik Ruhu ve İlkler

DERGİCİLİK RUHU ve İLKLER

DERGİCİLİK RUHU ve İLKLER

Cuma KAHRAMAN

Yakup Kadri, durup dururken almamıştı elbet Kadro dergisinin "imtiyaz sahipliğini". Atatürk'ün

en yakınındaki insanlardan biri, 1932'de Vedat Nedim, Şevket Süreyya, Burhan Asaf gibi

geçmişlerinde komünistlik bulunan kişilerle işbirliğine girme gereksinimini niye duymuştu acaba?

Türkiye özelinde ve zaman dizinsel olarak ele alındığında, düşünce ve yazın dünyamızda başlı

başına rol oynayan bazı dergilerin, toplumumuzun bunalım ya da dönüşüm dönemlerinde boy

gösterdiğini söylemek mümkün görünüyor. Çünkü dergiler; siyasal, kültürel, sanatsal, düşünsel

ve toplumsal olguların değerlendirildiği, tartışıldığı ve yeniden oluşturulmaya çalışıldığı

laboratuvarlardır. Ahmet İhsan Bey'in 1891 yılında Servetifünun dergisini yayımlamasını tek

başına tesadüf ya da kişisel istek gibi nedenlerle açıklamak pek akla yakın gelmiyor. Sadece

Edebiyat-ı Cedide'nin görüşlerini yansıtmakla kalmıyordu elbet Servet-i funün; dönemin bazı

aydınlarının, yazarlarının topluma bakış, toplumu kavrayış açılarında da değişim başlamıştı. Sık

sık sansürün hışmına uğramasının nedeni de buydu. Derginin 1928 yılında Uyanış adını

almasının tek nedeni de yeni harflerin kabul edilmesi değildi. Cumhuriyet düzenini benimseyen

yönetici kesimlerin de aydınların ve yazarların da kültürel beklenti ufku toptan dönüşüme

uğramıştı.

Yakup Kadri, durup dururken almamıştı elbet Kadro dergisinin "imtiyaz sahipliğini". Atatürk'ün

en yakınındaki insanlardan biri, 1932'de Vedat Nedim, Şevket Süreyya, Burhan Asaf gibi

geçmişlerinde komünistlik bulunan kişilerle işbirliğine girme gereksinimini niye duymuştu acaba?

Derginin adı, arkada yatan siyasal, kültürel ve ideolojik asıl neden hakkında çok şey

söylemektedir. Devletçilikle liberalizm arasında yol ayrımına gelmişti Genç Cumhuriyet. Kadro,

birinci yolu tercih etmişti ama dönemin egemen yönetici güçleri farklı düşünüyordu.

Siyasal yaşamımızda olduğu kadar düşünsel/kültürel yaşamımızda olumlu etkileri görülmüş

anımsanması gereken bir başka dergi olan Forum da aydınlarla DP'nin yollarının ayrıldığı

tarihsel bir dönemeçte yayımlanmaya başlamıştı. Siyasal sorun bağlamını bir yana bırakalım.

Edebiyat alanında, yeni eleştiri anlayışının tanıtıldığı, biçimciliğin öne çıkarıldığı (M. And'ın

yazıları anımsanabilir) bir dergiydi Forum. Etkileri hayli geniş. Yön gibi bir derginin çıkabilmesi

için, 27 Mayıs hareketini beklemek gerekmiştir. Beliren yeni sos yo-politik ve sosyo-kültürel

koşulların ve beklentilerin ürünüydü Yön, sonraki Sosyal Adalet ve sayısız dergi.

Kısaca söylemek gerekirse, kimi dergiler, dönemin ruhu'ndan zorunlu biçimde doğmuşlardır.

Mehmet Fuat'ın unutulmaz Yeni Dergi'si burada ilk anımsanacak olanlardan biridir elbet. İkinci

Yeni kavgasının sonuçlandığı, şiirin ölçütlerinin değiştiği bir zamanda çıkmıştır dergi. Ama,

sorun sadece şiirin sorunu değildi. Yeni Dergi tümüyle farklı bir edebiyat anlayışını ve pratiğini

temsil ediyordu. Joyce'la, Beckett'le, Kafka'yla gerçek anlamda Yeni Dergi ve de Yayınevi

tanıştırdı okuru. Bilinç akımı ile de. Camus ve Sartre'la da. Başka türlü bir Marksizm olduğunu

da Fischer'i ve Lukacs'ı yayımlayarak yine de yayınevi anımsattı okura.

Dergiler dönemin ruhu'ndan doğarlar elbet. Ama kimi insanların da dergicilik ruhu'na sahip

olmaları gerekir. Mehmet Fuat böyledir. Yeditepe'nin sahibi ve yönetmeni Hüsamettin Bozok da

dergiclik ruhu'nun temsilcilerindendir elbet. Biraz daha gerilere gidersek, aklımıza ilk gelecek

adlardan biri hiç kuşkusuz Fikir Hareketleri'nin babası Hüseyin Cahit Yalçın, biri de Yeni

Adam'ın mimarı  İsmail Hakkı Baltacıoğlu'dur. Kültür Haftası'nın ve Türk Düşüncesi'nin Peyami

Safa'sını ve Ağaç ile Büyük Doğu'nun sahibi Necip Fazıl'ı da unutmamak gerekir. M. Enata, O.

Burian ve V. Günyol üçlüsünün Yücel'le başlayıp Ufuklar ve Yeni Ufuklar dergileriyle süren

1 / 2

DERGİCİLİK RUHU ve İLKLER

yorulmaz dergiciliklerini de anımsamadan geçmeyelim. Cemal Süreya da dergicilik ruhuyla

doğmuşlardan biridir. Papirüs kaç defa batmış ve Süreya onu kaç defa yeniden çıkarmıştır. Edip

Cansever de bulaşmıştır dergicilik  işine. 1951'de yazı işleri müdürlüğünü Nevzat Üstün'ün

yaptığı Nokta dergisini sekiz sayı çıkarmıştır.

Dergicilik tarihimizle ilgilenecek olanlar daha nice adlara rastlayacaktır orada. Ne mutlu

dergicilik ruhuyla doğanlara ve dönemin ruhunu anlayanlara.